8 november 2022 – Haatreacties, shaming, pesten en canceling: online komt het allemaal voorbij. Maar zelf in actie komen bij negatieve reacties is vaak lastig. Hoe starten we met jongeren een positieve beweging op sociale media, zodat zij de ruimte voelen om zich online uit te spreken en voor elkaar op te komen? Ofwel: hoe worden zij upstanders, in plaats van omstanders? Tijdens de online netwerksessie ‘Van omstander naar upstander’ op woensdag 2 november gingen experts en professionals hierover in gesprek. De sessie is georganiseerd in het kader van de Week van de Mediawijsheid ‘Like en Cancel’.
Ruim 100 deelnemers worden online muzikaal welkom geheten door muzikant Reinier Demeijer. Tijdens de sessie bespreken de experts en deelnemers de online belevingswereld van jongeren; waar ligt voor hen de grens tussen acceptabel en grensoverschrijdend gedrag online? Ook gaan de experts en deelnemers in gesprek over wat jongeren van mediamakers en platforms nodig hebben om hun online weerbaarheid te vergroten en zich online goed te voelen.
Onderzoek naar online weerbaarheid en ervaringen van jongeren
Wat zijn de factoren die bepalen of mensen in actie komen als ze zien dat iemand online vernederd of buitengesloten wordt? Dr. Esther Rozendaal van de Erasmus Universiteit Rotterdam deelt nieuw onderzoek in het kader van de Week van de Mediawijsheid
Via een online survey kregen Nederlandse socialemediagebruikers tussen de 16 en 80 jaar vragen over upstander-gedrag. Dat is het gedrag waarbij we voor elkaar opkomen in plaats van passief toekijken. Esther: ‘De gemiddelde scores waren relatief laag: mensen zijn over het algemeen niet geneigd om online in actie te komen. Ze hebben het gevoel: is het nu aan míj om hier iets aan te veranderen? En hoe meer mensen toekijken, hoe minder mensen zich verantwoordelijk voelen (het omstandereffect). Als het om een bekende gaat, komen mensen eerder in actie.
Een observatiestudie bij de interactieve theatervoorstelling Block or bless van Theaterhart was ook deel van het onderzoek. De voorstelling richt zich op online gedrag en prikkelt jongeren om over dit onderwerp na te denken en met elkaar in gesprek te gaan. ‘Hier zagen we een aantal patronen’, vertelt Esther. ‘De sociale omgeving speelt een grote rol: wat is de sociale norm, wat doen anderen? Dat past ook bij de leeftijdsfase van jongeren. We zagen ook dat ze het lastig vinden om in te schatten of het ernstig genoeg is om in te grijpen. Als het gaat over racisme of als er wordt gescholden met een ziekte, gaat het duidelijk de grens over. Maar in andere situaties vinden ze dat lastiger in te schatten.’
Daarnaast was er grootschalig literatuuronderzoek. Esther deelt een aantal resultaten:
- ‘Een van de belangrijkste hindernissen om in actie te komen is de angst om zelf slachtoffer te worden. Ook al vinden mensen het belangrijk, het gevoel om zelf nare reacties te krijgen is groter.
- Zoals eerder gezegd speelt de context een grote rol: mensen kijken heel erg naar wat andere mensen doen.
- Daarnaast spelen persoonlijkheidskenmerken een rol. Mensen die empathischer zijn, zijn eerder geneigd om als upstander in actie te komen.’
Esther concludeert: ‘Er is dus veel ruimte voor verbetering. Daarom is het ook zo belangrijk dat we hier tijdens de Week van de Mediawijsheid aandacht aan besteden.’
» Lees hier meer over het onderzoek ‘Van omstander naar upstander’
» Lees ook de bitefile met 10 tips om upstander-gedrag te stimuleren
Cancelcultuur, Hategagement, #DatMeenJeNIet en Tou Eem!
Verder vertelde Quinn Bezemer, influencer op TikTok (@quinnenaaron) over de online cancelcultuur onder jongeren en zijn eigen rol als influencer en gastdocent mediawijsheid. Joline Verloove, programmaleider bij Movisie sprak over het 3-jarige project #DatMeenJeNiet waarin jongeren getraind worden om voor elkaar op te komen bij online discriminatie. Lisanne Wieringa, Redacteur sociale media bij RTV Noord, vertelde over het project Tou Eem! en hoe zij in dit project vanuit hun rol als nieuwsplatform en moderator hun verantwoordelijkheid nemen in het verbeteren van het online gesprek. De netwerksessie bevatte muzikale bijdragen van van Liyah Park (mediamaker en spoken word artiest, die zich inzet voor community & youth development) en Reinier Demeijer (muzikant, maker en acteur).
» Lees de verslagen van deze presentaties terug in het volledige verslag op netwerkmediawijsheid.nl
» Liever luisteren? De gesprekken kun je terug luisteren via Souncloud.
Bekijk hier een overzicht van al het nieuws rondom de Week van de Mediawijsheid en praat op sociale media mee via de hashtag #WvdM en #houhetsociaal.