12 november 2021 – Simone Kukenheim is wethouder Jeugdzorg bij de gemeente Amsterdam. Hoe kijkt zij aan tegen de Week van de Mediawijsheid en het thema Samen Sociaal Online? ‘Mijn boodschap is: zet jongeren ook online in hun kracht!’
De week van de mediawijsheid staat in het teken van Samen Sociaal Online. Wat betekent dit voor u?
Samen Sociaal Online betekent dat online een plek is waar jongeren zichzelf op een positieve manier kunnen ontdekken en ontwikkelen. De belevingswereld van jongeren is een hybride wereld, waarin de grens tussen on- en offline nauwelijks nog bestaat. Dit kan minder sociaal gedrag bevorderen. Omdat je anderen niet ziet en veilig achter je toetsenbord zit, voel je je vrijer om dingen te zeggen of te doen die je offline niet zou doen. Samen sociaal online zijn betekent voor mij dus vooral: weten wat je gedrag, zowel on- als offline, betekent voor de ander.
Maakt u zich weleens zorgen over de negatieve ontwikkelingen online voor jongeren, zoals: nepnieuws, polarisatie, online haat of cybercriminaliteit?
Ja, daar maak ik me zorgen over. Daarbij komt dat de gemeente en haar partners nog slecht zicht hebben op wat er speelt in de belevingswereld van de jongeren. Waar we traditioneel sterke ‘offline’ verbindingen hebben met jongeren via onderwijs, jongerenwerk en jeugdhulp, is die verbinding uitdagender geworden door de grote invloed van online. Bovendien zien we regelmatig dat wat online gebeurt ook ‘offline’ een impact heeft. Zo is in 2021 de stad bijvoorbeeld opgeschrikt door een aantal ernstige incidenten gerelateerd aan online seksueel geweld.
Uitingen van geweld zijn dus negatieve effecten die de ‘online’ wereld ‘offline’ kan hebben, maar bijvoorbeeld ook scherpere tegenstellingen door misinformatie of psychische problemen door bijvoorbeeld online pesten of een negatief zelfbeeld. Waar we vroeger via ‘offline’ kanalen goed konden helpen en beschermen, moeten we daar in de ‘online’ wereld nog een weg in zoeken.
(Sociale) Media hebben ook veel positieve kanten. Wat vindt u een van de mooiste mogelijkheden die (sociale) media bieden voor jongeren?
Er zijn natuurlijk heel veel kansen online! Wat ik erg leuk vind is BookTok van TikTok. Dit was een hype onder jongeren waarbij ze elkaar inspireerden om meer boeken te lezen en hun ervaringen via TikTok te delen. Een ander mooi voorbeeld vind ik het YouTube kanaal Single Supermom, waarmee jonge alleenstaande moeders in Zuidoost tips en tricks uitwisselen, elkaar aanmoedigen en helpen om ‘empowered’ te zijn.
De laagdrempelige toegang tot goede informatie en hulp, vind ik ook echt een van de grote voordelen van internet. Jongeren die vragen hebben, zich ergens zorgen over maken of behoefte hebben aan een luisterend oor, kunnen dit online vinden. Mooie voorbeelden zijn bijvoorbeeld hulplijn Uptalk, Helpwanted.nl, Vraaghetdepolitie.nl, Hulpvoorjongeren.nl en Sense.info
Hoe zet de gemeente Amsterdam zich in op het gebied van mediawijsheid voor jongeren?
Dit doen we bijvoorbeeld door de inzet van het spel ‘HackShield’. Dat leert kinderen tussen de 8 en 12 jaar oud al spelenderwijs digitale vaardigheden te ontwikkelen om zodoende bewust om te gaan met het internet. Verder ondersteunen we aansprekende projecten voor jongeren, zoals vorige week de lancering van de online campagne ‘SOS | Skip Online Shaming’. Waarbij de 19-jarige rapper Tur-G met zijn label JetMusic in een serie videoclips en tracks jongeren uitdaagt om anders naar zichzelf te kijken en na te denken over de rol die zij spelen bij online shaming.
Gezien recente incidenten rondom online seksueel geweld heb ik eerder al samen met de burgemeester de handen ineengeslagen en is in de zomer 2021 het “Actieplan Online Seksueel Geweld” van start gegaan. Dat is gericht op het vergroten van de bewustwording onder jongeren, ouders en professionals, het ondersteunen van slachtoffers van online seksuele intimidatie en seksueel geweld, en het bestrijden van online seksueel geweld en het tegengaan van daderschap. Zo is bijvoorbeeld de voorlichtingsmethode ‘SnAppje’ uitgebreid: een methode van Qpido dat de kennis over en bewustzijn van de risico’s van sociale media vergroot. Daarnaast zijn we de campagne ‘In gesprek’ gestart om ouders te bereiken, hen bewust te maken van het belang om met hun kinderen te praten over seksualiteit en de ‘online’ wereld en hen hiervoor handvatten te bieden.
Ook worden jongerenwerkers getraind op het gebied van digitale jeugdcultuur, online weerbaarheid en de inzet van social media in de verbinding met jongeren.
Heeft u tips voor andere gemeenten als het gaat om dit thema?
Start met doen. De ‘online’ wereld ontwikkelt zich razendsnel. Met de aankondiging van de ‘metaverse’ van Facebook en een investering van tientallen miljarden in die ontwikkeling zal de invloed van online alleen maar groeien. Meebewegen met de ontwikkelingen is essentieel om bij te blijven, competenties op te bouwen en zinvolle interventies in te richten.
Betrek ook ouders, om te zorgen dat zij met hun kinderen kunnen praten over wat er online gebeurt.
En zorg dat de interventies laagdrempelig zijn: inmiddels is bijvoorbeeld ‘HackShield in de Klas’ voor scholen beschikbaar. Hierdoor kunnen docenten met hun leerlingen verschillende klassenquests spelen en het gesprek aangaan over diverse thema’s die zich afspelen in de online omgeving. Iedere maand komt er een nieuwe klassenquest beschikbaar dat een actueel thema in de digitale wereld behandelt, zoals desinformatie/nepnieuws, cyberpesten etc.
Inmiddels zijn er bijna 100 gemeenten aangehaakt. Dat is belangrijk: samenwerken, trends en ontwikkelingen en ervaringen uitwisselen, gezamenlijk optrekken richting platformen. Online is grenzeloos. Onze samenwerking moet dat ook zijn. Mijn boodschap is dan ook: ’Zet jongeren ook online in hun kracht!’